Classici sui diritti umani

L'elaborazione della nozione soggettivistica di ius nella filosofia scolastica e nel diritto canonico

Giovanni XXII (al secolo Giacomo Duese, 1245-1334)

  • Ad conditorem (1323)inExtravagantes D. Ioannis Papae XXII in Corpus iuris canonici, Leipzig, 1879, Extr. 14.3. coll.1225-29
  • Cum inter nonnullos (1323) in Extravagantes D. Ioannis Papae XXII in Corpus iuris canonici, Leipzig, 1879, Extr. 14.4, coll. 1229-30

Ockham, W. (of) (ca.1280-1349)

  • Opus nonaginta dierum (1333-1334), Louvain 1481, Lyons 1495, in Opera politica, Manchester University Press, Mancunii, 1974
  • Breviloquium de principu tyrannico (1341-1342) in Opera politica, Manchester University Press, Mancunii, 1974 (Engl. transl. A Short Discourse on Tyrannical Government, Cambridge University Press, Cambridge, 1992)
  • An princeps (1338-1339) in Opera politica, Manchester University Press, Mancunii, 1974 (trad. it. in La spada e lo scettro: due scritti politici, Rizzoli, Milano, 1997)

Gerson, J. (1363-1429)

Mair, J. (1469-1547)

  • Quartus Sententiarum, Paris, 1509

Summenhart, C. (1458-1502)

  • Septipertitum opus de contractibus pro foro conscientie atque theologico per Conradum Summenhart de Calw... compilatum et per centum questiones digestum..., Hagenau, ca. 1500

Almain, J. (ca. 1450-1515)

La Seconda Scolastica e il dibattito teologico-giuridico sulla 'scoperta' delle Indie: universalizzazione dei diritti soggettivi e guerra di conquista

Vitoria, F. (de) (ca. 1492-1546)

  • Relectio de indis (1539 ca.) in Relectio de indis. La questione degli indios, Levante Editori, Bari, 1996
  • Relectio de jure belli (1539) in Relectio de jure belli. Escuela española de la paz. Primera generación 1526-1560, Consejo Superior de Investigaciones Cientificas, Escuela Española de la Paz, Madrid, 1981
  • Comentario al Tratado de la Ley, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Madrid, 1952
  • Comentarios a la Secunda Secundae de Santo Tomás, Biblioteca de Teólogos españoles, 6 voll., Salamanca, 1935-1952
  • Obras Completas de Francisco de Vitoria. Relecciones Teológicas, Biblioteca de Teólogos españoles, Madrid, 1960

Soto, D. (de) (1494-1560)

  • Relectio de dominio (1535) in Relectiones y Opuscolos, Vol.I, San Esteban, Salamanca 1995
  • De iustitia et iure (1556) (De la justicia y del derecho), 5 vol., Instituto de Estudios Políticos, Madrid, 1967-68

Sepulveda, J. G. (de) (1490-1573)

  • Democrates alter (1547) in Democrates segundo; Apologia en favor del libro sobre las justas causas de la guerra, Ayuntamiento de Pozoblanco, Pozoblanco, 1997 en Obras Completas, Ayuntamiento de Pozoblanco, Pozoblanco, 1995-2002

Las Casas, B. (de) (1474-1566)

  • Historia de las Indias (1527-1552), AILAS, Madrid, 1957-196 e in ObrasCompletas, voll. 3-5, Aliança Editorial, Madrid, 1989
  • Apologética Historia (1551-) in Obras Completas, voll. 6-8, Aliança Editorial, Madrid, 1989
  • Breuissima Relación de la Destrucción de Las Indias (1542) in Obras Completas, Aliança Editorial, Madrid, 1989 (trad. it. Brevissima relazione della distruzione delle Indie, Mondadori, Milano, 1991)
  • Apologia (1550), in Obras Completas, vol. 9, Aliança Editorial, Madrid, 1989
  • Doce dudas in Obras Completas, vol.11.2, Aliança Editorial, Madrid, 1989

Suarez, F. (1548-1617)

  • De legibus ac Deo legislatore (1612), Carnegie Endowment Edition, Oxford 1944

Il giusnaturalismo moderno: i diritti come poteri degli individui nello stato di natura e la fondazione dello Stato

Groot, H. (de) (Grotius) (1583-1645)

  • De jure predae commentarius (1604-1605), Carnegie Endowment Foundation, Oxford, 1950
  • De iure belli ac pacis libri tres, in quibus ius naturae et gentium, item iuris publici praecipua explicantur (1625), Sijthoff, Lugduni Batavorum, 1919 (trad. it. Il diritto della guerra e della pace, Centro Editoriale Toscano, Firenze, 2002)

Hobbes, T. (1588-1679)

Spinoza, B. (de) (1632-1677)

  • Ethica in Opera, vol. III, Carl Winters Universitætsbuchhandlung, Heidelberg, 1972 (trad. it. Etica, Editori Riuniti, Roma, 1988)
  • Tractatus theologico-politicus (1665) in Opera, vol. III, Carl Winters Universitætsbuchhandlung, Heidelberg, 1972 (trad. it. Trattato teologico-politico, Einaudi, Torino, 1972)
  • Tractatus politicus) in Opera, vol. III, Carl Winters Universitætsbuchhandlung, Heidelberg, 1972 (trad. it. Trattato politico, ETS, Pisa, 1999)

Locke, J. (1632-1704)

  • The Second Treatise of Civil Government (1690) in The Two Treatises on Government, Cambridge University Press, Cambridge, 1967 (trad. it. in Due trattati sul governo e altri scritti politici, UTET, Torino, 1982)
  • Epistula de Tolerantia (1689) in A Letter Concerning Toleration, Hackett Publishing Co., Indianapolis, 1983 (trad. it. in Scritti sulla tolleranza, UTET, Torino, 1977)

Pufendorf, S. (1632-1694)

  • De jure naturae et gentium libri octo, Lund, 1672 (Eng. trans.)

Gli Illuminismi: i diritti dell'uomo e del cittadino dalle filosofie dei Lumi alle rivoluzioni borghesi

Rousseau, J. J. (1712-1778)

Ferguson, A. (1723-1821)

  • An Essay on the History of Civil Society (1767), Cambridge University Press, Cambridge, 1999 (trad. it. Saggio sulla storia della società civile, Bari, Laterza, 1999)

Mably, G. B. (de) (1709-1785)

Paine, T. (1737-1809)

De Gouges, O. (1748-1793)

Burke, E. (1761-1821)

Hamilton, A. (ca. 1756-1804), Madison, J. (1751-1836), Jay, J. (1745-1829)

Kant, I. (1724-1804)

  • Die Metaphysik der Sitten in zwey Theilen. Abgefasst von Immanuel Kant (1795) in Werke, Akademie Textausgabe, vol. 6, de Gruyter, Berlin, 1968 (trad. it. La metafisica dei costumi, Laterza, Roma-Bari, 1983)
  • Zum ewigen Frieden (1795) in Werke, Akademie Textausgabe, vol. 8, de Gruyter, Berlin, 1968 (trad. it. Per la pace perpetua, Feltrinelli, Milano, 1999) (Eng. Trans.)

L'Ottocento: utilitarismo, idealismo, liberalismo, femminismo, socialismo, giuspositivismo

Bentham J. (1748-1832)

Wollstonecraft, M. (1759-1797)

Constant B. (1767-1830)

  • De la liberté des ancienes comparée à celle des moderns (1819) in Collection complète des ouvrages publiés sur le gouvernement représentatif et la constitution actuelle de la France, formant une espèce de Cours de la politique constitutionnelle, vol.IV, Béchet, Paris-Rouen, 1818-1820 (trad. it La libertà degli antichi, paragonata a quella dei moderni, Einaudi, Torino, 2001)

Hegel, G.W.F. (1780-1831)

  • Philosoophie des Rechts: oder Naturrecht und Staatswissenschaft im Grundrisse (1821), Suhrkamp, Frankfurt am Main, 1986 (trad. it. Lineamenti di filosofia del diritto: diritto naturale e scienza dello stato in compendio, Laterza, Bari, 1999) (Eng. trans.)

Marx, K. (1818-1883)

  • Zur Judenfrage in Deutsch-Französische Jarbücher (1844) (trad. it. La questione ebraicain Scritti politici giovanili, Einaudi, Torino, 1950)

Mill, J. St. (1806-1873)

  • On Liberty (1860) in Three Essays: On Liberty, Representative Government, The Subjection of Women, Oxford University Press, Oxford, 1975 (trad. it. Saggio sulla libertà, Il Saggiatore, Milano, 1997)
  • The Subjection of Women (1869) in Three Essays: On Liberty, Representative Government, The subjection of Women, Oxford University Press, Oxford, 1975 (trad. it. La soggezione delle donne, Edizioni Era Nuova, Ellera Umbra, 1998).

Mazzini, G. (1805-1872)

  • Dei doveri dell'uomo (1860) in Edizione Nazionale degli scritti di Giuseppe Mazzini, vol. LXIX, Cooperativa Tipografico Editrice Paolo Galeati, Imola, 1906-1961

Rosmini, Serbati, A. (1797-1855)

  • Filosofia del diritto (1841-1843)nei volumi XXXV-XL nell'edizione nazionale delle opere rosminiane Opere edite e inedite di Antonio Rosmini Serbati, Cedam, Padova, 1967-1970

Jellinek, G. (1851-1911)

  • Das System der subjektiven öffentlichen Rechte(1892), 2. Aufl. 1905, Nachdruck Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1963 (trad. it. Sistema dei diritti pubblici soggettivi, Società Editrice Libraria, Milano, 1912)

Il Novecento: la teoria dei diritti fra formalismo, realismo giuridico, neogiusnaturalismo

Kelsen, H. (1881-1973)

  • Reine Rechtslehre, Franz Deuticke Verlag, Wien, 1934 (trad. it. La dottrina pura del diritto, Einaudi, Torino, 1952)
  • Peace through Law, University of North Carolina Press, Chapel Hill, 1944 (trad. it. La pace attraverso il diritto, Giappichelli, Torino, 1990)
  • General Theory of Law and State (1945) Russell & Russell, New York, 1961 (trad. it. Teoria generale del diritto e dello stato, ETAS, Milano, 1984)
  • Pure Theory of Law (1960), University of California Press, Berkeley, 1967

Marshall, T.H. (1893-1981)

  • Citizenship and Social Class and Other Essays, Cambridge University Press, Cambridge, 1950 (trad. it. Cittadinanza e classe sociale, UTET, Torino, 1976)

Maritain, J. (1882-1973)

  • Les droits de l'homme et la loi naturelle, Editions de la Maison Française, New York, 1942 (trad. it. I diritti dell'uomo e la legge naturale, Editrice Vita e Pensiero, Milano, 1991)
  • L'homme et l'Etat, PUF, Paris, 1953 (trad. it. L'uomo e lo Stato, Vita e Pensiero, Milano, 1992)

Ross, A. (1899-1979)

  • On Law and Justice, Stevens & Sons, London, 1958 (trad. it. Diritto e giustizia, Einaudi, Torino, 1965)
  • Tū-Tū, in Harvard University Review, 70 (1957), pp. 812 ss. (trad. it. in U. Scarpelli [a cura di], Diritto e analisi del linguaggi, Edizioni di Comunità, Milano, 1976).

Olivecrona, K. (1897-1980)

  • Law as fact, Einard Munksgaard, Copenaghen, 1939
  • Law as fact, Stevens & Sons, London, 1971

Fanon, F. (1925-1961)

  • Les damnés de la terre (1961), preface de Jean-Paul Sartre, Gallimard, Paris, 1991 (trad. it. I dannati della terra, Edizioni di Comunità, Torino, 2000)

Hart, H. L. A. (1907-1992)

  • Are There any Natural Rights? (1955) in Theories of Rights, Oxford University Press, Oxford 1984
  • The Concept of Law, (1961) Oxford University Press, London, 1961 (trad. it. Il concetto di diritto, Einaudi, Torino, 1991)
  • Bentham on Legal Rights (1972) in Essays on Bentham. Jurisprudence and Political Theory, Clarendon, Oxford, 1982

Berlin, I. (1909-1997)

  • Four Essays on Liberty, Oxford University Press, Oxford, 1969 (trad. it. Quattro saggi sulla libertà, Feltrinelli, Milano, 1989)

I diritti soggettivi; carte, documenti, manifesti